Door Jos Geerligs
(Lid van de Roei -en Zeil vereniging Gouda en in het begin betrokken bij het opzetten van deze roeiwedstrijd)
Het onstaan van de Goudse Mijl
De ‘Roei- en Zeilvereniging Gouda’ organiseert in 2003 de 1e Goudse Mijl. Daarvoor heeft zij op de Oude Rijn jarenlang de Batavierenrace georganiseerd. Het tracé van die wedstrijd loopt van Zwammerdam tot bij de hefbrug in Alphen. Het is aardig om te weten dat de ‘Koninklijke Zeil- en Roeivereniging Hollandia’ in 1882 is begonnen met het organiseren van “De Hollandia” voor roeiers bij de ’s Molenaarsbrug in Alphen en voor zeilers op het Braassemermeer. Die zeilwedstrijd is in 1964 verhuisd naar Medemblik en de roeiwedstrijd in 1986 naar de Beekse Bergen (en vanaf 1999 naar de Bosbaan).
1986-2001: Batavierenrace
Na 1986 is ‘de Roei en Zeil’ in een soort van protest tegen het ‘verraad aan het mooie roeiwater door Hollandia’ begonnen met de organisatie van de Batavierenrace. Dat was op het roeiwater van de ‘Roeivereniging Alphen’ aan de Machineweg. Het was ook wat ver van de eigen vereniging, zodat behalve de roeiers die aan de wedstrijd meededen, de overige leden niet zoveel van die wedstrijd meekregen. In 2002 kwam er een eind aan omdat de aanmelding wat tegen viel en de ploeg onervaren organisatoren gelastte de wedstrijddag af. Zij hadden zich onvoldoende gerealiseerd dat de aanmelding voor een roeiwedstrijd niet weken voor de wedstrijd volloopt, maar pas op het laatste moment. Een tweede wet van roeiwedstrijden is dat afgelasten van een wedstrijd de jaren daarna tot minder aanmeldingen leidt.
2003: eerste poging Goudse Mijl
Tegen bovenstaande achtergrond zijn Stan van Dijk, Marianne Roos en Jos Geerligs in het voorjaar van 2003 naar het bestuur van ‘de Roei en Zeil’ gestapt. Gerard van Ham is dan voorzitter, Rob Nonner vicevoorzitter en Aad Berkhouwer penningmeester. De drie initiatiefnemers vragen om instemming, medewerking en financiering van een wedstrijd op de ’s Gravenboekse plas. Die kogel is niet zomaar door de kerk. Daar komt bij dat bestuur noch initiatiefnemers zich ten volle realiseren waaraan ze beginnen.
De bedoeling is om vier ploegen in banen naast elkaar te laten roeien over de afstand van een zeemijl. In roei- en zeiljargon heet dit een boord-aan-boord wedstrijd. Dergelijke wedstrijden worden in Nederland alleen op de Bosbaan, de Willem-Alexander Baan en de roeibaan Beekse Bergen gevaren, altijd over 2.000 meter. In Reeuwijk zou het een wedstrijd moeten worden voor veteranen en onervaren roeiers, voor C-boten (**1) en glad materiaal (**2). Een gat in de markt, maar ook niet verkende grond. Of beter gezegd: woest water.
Naast boord-aan-boord wedstrijden is er nog een ander soort races dat veel voorkomt. Daarbij starten de ploegen met tussenpozen van 10-20 seconden, zodat ze achter elkaar aan varen, in kiellinie (**5). Die wedstrijden variëren in lengte van 4 tot 8 km. Die wedstrijden in kiellinie vragen relatief weinig voorbereiding bij het aanleggen van het traject: een startboei, gele boeien 50 meter voor bruggen en een finishboei. Ook het leiden van zo’n wedstrijd is relatief eenvoudig. De boten versnellen bij de start en de tijd gaat lopen zodra zij over de startlijn gaan en de tijd stopt wanneer zij de finishlijn passeren.
Een boord-aan-boord wedstrijd vergt het uitzetten van banen. Daarvoor zijn veel boeien nodig, om de 100 meter een boei en dat bij elke baan. De ’s Gravenbroek is 2 km lang, maar er blijkt geen wedstrijd in te passen van 1.851 meter. Het wordt een landmijl van 1.609 meter. Elke baan wordt 15 meter breed. Nu wil het toeval dat het balkon van het verenigingsgebouw 30 meter breed is, zodat vanaf dat balkon drie rijen boeien zijn te zien. Drie rijen boeien bakenen baan 2 en 3 aan beide zijkanten af. Tijdens de wedstrijd moeten de roeiers op baan 1 en 4 buiten de boeienlijn blijven.
Bij het uitleggen van de baan staat er een navigator op het balkon en varen een stuurman en matroos in een bootje dwars op de banen op en neer om op bevel de boeien te plaatsen. Zo is dat drie jaar gedaan. Daarna is van alles gedaan om deze bewerkelijke klus sneller en preciezer te klaren. En veiliger: bij zo’n actie zonk in 2010 een boot met gps-navigatieapparatuur. Thans zijn van 70 sleutelposities op de plas de coördinaten bekend. Op die posities worden een paar dagen voor de wedstrijd panlatten in de zachte veenboden geplaatst. Die panlatten verwaaien niet. Ze worden pas op de dag van de wedstrijd weggehaald, wanneer alles op zijn plek ligt: de start-, aligneer (**3)- en finishboot, de centaurs (**4) om de wedstrijdboten bij de start vast te houden en de balisage (**6).
Wat blijkt? De plas is niet overal even diep. Daardoor hebben sommige boeien een te korte lijn en drijven weg. Andere boeien hebben een te lange lijn en die veranderen bij draaiende wind van positie. Boeien met een te zwaar gewicht worden onder water getrokken. Boeien met een te licht gewicht verwaaien. Alleen de praktijk leert hoe hier mee om te gaan.
Het eerste organiserende comité bestaat uit Jeanneke van Meulebrouck, Willem Sieverink, Hans Nielen, Guus van Wechem, Jos Geerligs en Stan van Dijk.
Kamprechters
De 1e wedstrijd is gepland op zaterdag 25 oktober 2003. Dat is praktisch want het weekend daarvoor worden de zeilboten in de loods gebracht en zijn de kades leeg. Bovendien is op die dag de wedstrijdkalender nog lekker leeg. Echter, dan is de temperatuur van het water al flink lager en er is een grotere kans op harde wind. Bij 4 Bft kunnen alleen de C-boten nog het water op. Er is vooraf niet bedacht dat voor het jureren van de Goudse Mijl minimaal vijf kamprechters nodig zijn. De Roei en Zeil heeft geen kamprechters. Dus brieven geschreven naar bekenden in de wedstrijdsport. Maar niemand kan! De 25e oktober is de nationale bijeenkomst van kamprechters in Nederland. De derde wet van het wedstrijdroeien is dat je met kamprechters een jaar voor een wedstrijd al een principe afspraak maakt.
Dan gebeurt er een klein wonder.
Jan Pieter van Dijke belt. Hij is dan nog voorzitter van roeivereniging Willem III in Amsterdam -tegenwoordig lid van Cornelis Tromp in Hilversum. Hij was gedurende decennia het hoofd van de jury van de Head of the River Amstel. Dat is de grootste en ingewikkeldste roeiwedstrijd van Nederland. Hij zegt tegen ons dat hij het jaarlijks overleg van kamprechters wel een keertje zou kunnen overslaan. Jan Pieter brengt een paar bekenden mee en zij gaan het varkentje wassen. Jan Pieter zou de klus drie jaar doen. Daarna is hij een regelmatige bezoeker, maar amper nog iemand die hem kent. Bert Verlaan van de Roeivereniging Breda was er bij de 2e GM al bij en hij heeft daarna al de wedstrijden gejureerd. Bert brengt meestal zelf een ploegje kamprechters mee, waarmee hij graag werkt.
Zoeken naar andere wedstrijddag
Het is duidelijk dat om aan kamprechters te komen, de wedstrijd op een andere dag georganiseerd moet worden. Het comité besluit uit te wijken naar de zondag van hetzelfde weekend. Maar ja, hoe zit dat met de zondagsrust. Het comité gaat praten met dominee Vreeswijk van de Hervormde kerk van Sluipwijk. Hij zegt dat hij niet zal komen juichen bij de wedstrijd, maar dat hij het verzoek begrijpt. Hij maakt geen bezwaren. In diezelfde tijd was de heer Bauer nog de burgemeester van de zelfstandige Gemeente Reeuwijk en ook hij zegt alle medewerking toe. Nu is dat wel wat anders, met een verzoek aan het verre Bodegraven voor een evenementvergunning, met formulieren die niet van toepassing zijn op een roeiwedstrijd. Veel later, bij de 12e GM is de wedstrijd verplaatst naar de 3e zondag van september. Dat is mogelijk nadat was gebleken dat het eerst in de winterberging brengen van de zeilvloot geen voorwaarde is om voldoende ruimte te scheppen op de kades.
Wat wel speelt is dat de watereigenaren toestemming moeten geven voor de wedstrijd. De plassen zijn grotendeels particulier bezit van de omwonenden. Strookjes water van waar het veen is ontgonnen en te drogen gelegd. Daarnaast zijn er vissers met hun recht op het plaatsen van fuiken op de wedstrijdbaan. Stan van Dijk kent Wijnand Kruit, een visser, persoonlijk – gelukkig maar.
Fondswerving
Een belangrijke klus is fondsen werven. Het bestuur neemt weliswaar de risico’s over, maar vraagt een sluitende begroting. Het branden van de wedstrijd en de werving vragen veel aandacht. Welke zijn de doelgroepen? Een andere activiteit is het werven van de ongeveer 100 vrijwilligers voor de voorbereiding en uitvoering van de wedstrijd. Die vrijwilligers brengen goede moed en eigen opvattingen mee, maar geen ervaring met deze klus. Nu, achteraf, is bekend dat bijna alles toen nog geleerd moest worden.
Grote wervers van sponsorgelden zijn wijlen Guus van Wechem en de nog steeds actieve Jos Hoogenbosch. Peter Kwinten schenkt jaarlijks de affiches. Geld is nodig voor panlatten en boeien voor de baan, rugnummers voor roeiers, informatica voor de tijdswaarneming plus bediening, walkietalkies bij de communicatie op het water (een keer op en neer varen duurt bij 6 km/uur drie kwartier), aanwijzingsborden, presentjes voor jury en EHBO, lunchpakketten voor vrijwilligers, camera’s voor wedstrijdverslaggeving enzovoort. De afspraak met het bestuur wordt, dat het comité alle eerste aanschaffingen bekostigt, dat de leden die daarna mogen gebruiken en dat het bestuur daarna voor vervanging zorgt bij verlies of beschadiging.
Zo zijn er tal van zaakjes die aandacht vragen zoals het afsluiten van de straat, het informeren van de omwonenden, het arrangeren van een arts en een EHBO-ploeg en later van reddingsbrigades. Soms ook is veel werk gemaakt van dingen die niet zo belangrijk zijn voor een wedstrijd. Bijvoorbeeld het uitnodigen van prominenten, het arrangeren van levende muziek en het aanbieden van maaltijden. En de kosten die die klussen met zich meebrengen.
Proefwedstrijd
Het comité besluit een proefwedstrijd te organiseren op zaterdag 13 september 2003. De leden worden verzocht zich aan te melden voor een proloog voor de Goudse Mijl. Welnu, dat mislukt volkomen. Er meldt zich één ploeg. Die ploeg verklaart zich bereid tegen zichzelf te varen. Maar de start, de finish en de tijdsbepaling verlopen problematisch. Het comité bedenkt dat er zes stopwatches nodig zijn. Nu blijkt de studentenroeivereniging Proteus-Eretes in Delft een setje te hebben, dat met een lichtflits synchroon gestart kan worden. Dat setje heeft iemand op een donker toilet nog spannende momenten bezorgd, want dat synchroniseren verloopt in de praktijk natuurlijk weer anders dan voorgesteld. Het korte verhaal is dat dit pas bij een derde proefwedstrijd lukte.
Het voorgaande wekt achteraf bezien niet zoveel verbazing. In 2003 gaan, afgezien van de jeugdploegen onder leiding van onze gelauwerde juniorencoach Toine Vergroesen, nog maar weinig ploegen van de Roei- en Zeil naar roeiwedstrijden. Een of twee ploegen naar de Head, twee naar de Spaarne Lente Race en een ploeg naar de Lingebokaal. Daarnaast bij gelegenheid een ploeg naar de Laak Prognoserace of naar de IJsselregatta. Dat is de ervaringsbasis waarmee 100 vrijwilligers uiteindelijk voor de Goudse Mijl aan de slag gaan.
* Voetnoten met nadere uitleg
**1) C-boten: Oefenboten, waarin les gegeven wordt aan mensen die nog niet kunnen roeien. Zij zijn breder dan de boten waarin internationale wedstrijden gevaren worden. Vroeger waren de C-boten van hout, tegenwoordig van kunststof.
**2) Glad materiaal: De wat in onbruik geraakte term staat tegenover ‘overnaads’ materiaal. Wordt [werd] gebruikt om onderscheid te maken tussen enerzijds de vroeger gangbare overnaads gebouwde zware houten toerboten, waarin men ook leerde roeien, anderzijds de [veel lichtere] houten boten met een gladde romp waarin wedstrijden gevaren worden/werden. De ‘overnaadse’ , zeer veel onderhoud vergende boten zijn bij roeiverenigingen grotendeels verdwenen en vervangen door C-boten {zie ook C-boten} . Vroeger waren de lichte wedstrijdboten van hout, tegenwoordig van kunststof.
**3) Aligneer boot: – Bij een wedstrijd waarbij de roeiboten naast elkaar starten, kijkt een official -de aligneur- of alle boten precies op een rij ‘opgelijnd’ liggen. Dat gebeurt óf vanuit een hokje langs de kant, maar als een wedstrijd op een breder water plaatsvindt, vanaf een aligneer-vlot of aligneer-boot.
**4) Centaurs: – Een Centaur is een [wedstrijd-]klasse van zeilboten. De R&Z Gouda gebruikt Centaurs bij de start van de Goudse Mijl als ‘startvlotten’. Leden van de vereniging zitten op deze geïmproviseerde startvlotten om de achterkant van de roeiboten bij het ‘oplijnen’ vast te houden. {zie ook ‘Aligneer boot’}
**5) Kiellinie: Het roeien kent meerdere vormen waarin wedstrijden gehouden worden. De belangrijkste twee zijn: in ‘kiellinie’ en ‘boord-aan-boord’. In kiellinie -meestal over afstanden boven de 2 kilometer- worden boten gestart met een tussenpoos van 15 of 20 seconden en worden de tijden opgenomen. Bij boord-aan-boord worden boten naast elkaar gestart. Afhankelijk van de beschikbare breedte van het wedstrijdwater liggen er dan twee tot acht schepen naast elkaar aan de start, die op commando van de starter tegelijk vertrekken. De Goudse Mijl is een boord-aan-boord wedstrijd met 4 boten naast elkaar.
**6) Balisage: Markeringen of signalen (bv boeien of vlaggen) die het parcours van de wedstrijd aangeven.)
In 2024 wordt de jaarlijkse wedstrijd op de website Goudse Mijl als volgt aangekondigd:
De Goudse Mijl is een leuke boord-aan-boordrace op een 4-ploegenbaan met een lengte van 1609 meter op de ‘s Gravenbroekseplas (Reeuwijkse plassen). Zowel ervaren wedstrijdroeiers als ook beginnende roeiers kunnen deelnemen en een mooie dag beleven. Er zijn verschillende velden en tijdens de wedstrijddag is het mogelijk meerdere keren de afstand te roeien. Hiervoor is het ploegenklassement in het leven geroepen.. Vanuit het prachtig gelegen clubhuis is de wedstrijd goed te volgen en kan de finish nauwlettend in de gaten worden gehouden.
