DES en de Goudse wandelsport

Gesprek in de serie “Met Goudanet aan tafel”, gehouden op 26 november 2015 in de Steenlandzaal van de Chocoladefabriek over het jubilerende DES en de (Goudse) wandelsport.

Gespreksleider Hans Walthie heeft aan tafel Lenie de Boer uit Alphen, secretaris van het 60-jarig DES (Door Eendracht Sterk) uit Gouda en Rien van der Gaag, bijna een leven lang wandelaar, sinds 1974 Gouwenaar en lid van DES .

Getracht wordt 60 jaar Goudse wandelsport in grote lijnen te bespreken, evenals de ontwikkeling van het wandelen als sport. Omdat cameraman Joop Anker in de jaren zestig als wandelaar vanuit het Rotterdamse enige malen in Gouda aan wandeltochten meedeed, schuift hij bij het begin even aan om over zijn ervaringen te spreken. Een samenvatting van de video-opname vindt u hier!

Hierna volgt een kort verslag van het gesprek dat ruim een uur duurde.

Joop Anker heeft enkele medailles meegebracht uit 1962 van enige tochten in Gouda, te weten de EHBO-tocht en de Polio-loop. Met de wandelvereniging Teijlingen uit Rotterdam ging men éénmaal per jaar richting Gouda met de bus, waar het startpunt was in een café aan de Veerstal. Het startpunt van wandeltochten was eigenlijk altijd in een café. Gedronken werd er echter niet vooraf, want bier zakt in je benen. De tochten werden door zijn vereniging uitgezocht en dan ging men er met de bus naartoe, dus ook naar DES. In die tijd liep men nog in rijtjes, met uniformen, want er was een jury die daarvoor punten gaf, dus als vereniging kon je ook een prijs winnen. Dat zie je nu niet meer. Joop verlaat de tafel en neemt weer plaats achter zijn camera.

Lenie de Boer is sinds 2009 secretaris van DES, nadat ze in 2006 weer begonnen was met wandelen. Omdat er in haar woonplaats Alphen geen vereniging was, heeft ze via internet DES gevonden en het bevalt haar daar nog steeds prima. Opgegroeid in Rijpwetering op een boerderij vonden haar ouders dat ze op een vereniging moest om met anderen in aanraking te komen. Dat werd de plaatselijk wandelvereniging, waar ze als jong meisje ook in uniform mee liep. Ze vond het toen erg leuk, maar na haar jongste jeugd ging ze andere dingen doen, zoals dat vaak gaat. Door haar hobby reizen kwam ze echter weer in aanraking met het wandelen en dat bleek nog steeds zo leuk dat ze weer een vereniging gezocht heeft.

Rien van der Gaag, toen woonachtig in Rijswijk, wandelde zijn eerste loop in 1956 en dat beviel hem goed. Vanaf die tijd voetbalde hij op zaterdag en wandelde op zondag. Hij wandelde altijd individueel als lid van een landelijke bond en kwam zo ook voor de Paastocht van DES naar Gouda. Met wandelen is er een leuke mogelijkheid jezelf te testen.  In 1974 kwam hij in Gouda wonen en leerde hij DES wat beter kennen, vooral de oprichters de heren Britsemmer (uitgesproken als brits-emmer) en Luijnenburg. De heer Britsemmer, een man met het hart op de goede plaats, deed zo ongeveer alles, zoals het verzamelen van oud papier voor inkomsten en het uitzetten van de parcoursen. Omdat hij niet zo goed om kon gaan met moderne hulpmiddelen was een tocht van 25 km weleens 28, of andersom. De heer Luijnenburg was een baasje. De derde oprichter, de heer Van der Voorne, heeft hij niet meegemaakt. Begin jaren zeventig liepen de verenigingen nog in uniform, maar de maatschappij werd individualistischer en ook werden de mensen meer mobiel, waardoor het aantal individuele lopers sterk toenam.

Aan het eind van de jaren zeventig waren de in uniform wandelende clubs wel uit het beeld verdwenen. Rien vertelt dat je als ware wandelaar alle tochten bijhoudt in zogeheten wandelboekjes. Je krijgt een stempel, noteert de afstand en telt het op bij wat je al gelopen hebt. In zijn jonge jaren schreef hij er ook nog een toelichting bij. Als voorbeeld de Haagse Trouwmars (van het dagblad Trouw) in 1958. “De afstand is 18 km en er zijn 2862 deelnemers. Ik liep er 3 1/2 uur over. Alle deelnemers kregen een flesje Rivella en een kop Royco tomatensoep.”  Eveneens in 1958 de Sint Nicolaasmars georganiseerd door de Wandelsportvereniging Den Haag en omstreken. “De afstand was 15 km. Om 10 uur was ik in het Circusgebouw Strassburger (Scheveningen). Het was koud. Het parcours liep door de duinen die van schoonheid blonken. Na afloop kregen we een speculaaspop en een medaille.”  Ook in Gouda liep Rien, zoals bij De Musschen in de Komijnsteeg in 1960, waar hij op de brommer naartoe ging. Hij ging vaker naar voor hem vreemde plaatsen en dat is hem altijd goed bevallen. Zijn kennis van de topografie is zo enorm toegenomen in de loop der jaren.Hij herinnert zich uit Gouda ook nog DVT (De Vrolijke Tippelaars van 1953), met als boegbeeld melkboer Kees Baas. Zij organiseerden ook een Sint Nicolaastocht. Nico Broekhuizen was daar voorzitter en die is later na het opheffen van DVT naar DES gegaan en daar ook voorzitter geworden.

Geschiedenis DES

Lenie de Boer heeft het jubileumboek geschreven dat gemaakt is in verband met het zestigjarig bestaan. Dat boek gaat hierbij in een pdf-bestand, waarnaar kortheidshalve verwezen wordt. Wel volgen hierna nog wat opmerkingen van Rien en Lenie naar aanleiding van die kort vastgelegde historie in: Jubileumboek 1955-2015DES

Lenie: de dames van DES liepen vroeger in een blauwe rok en witte trui met een V. Ze liepen in drie rijen naast elkaar. Rien: het is heel lang verplicht geweest voor de dames om in een rok te lopen.

In 1959/1960 nam DES de Jeugd Avond Vierdaagse (JAVD) over.

 

In 1964 organiseerde het een tweede Avondvierdaagse (naast de al bestaande) op verzoek van de KNBvLO (Koninklijke Nederlandse Bond voor Lichamelijke Opvoeding) waarvan DES lid was. Deze bond had onenigheid met de NWB (Nederlandse Wandelsport Bond) die de al bestaande Avondvierdaagse in Gouda organiseerde. Er waren in die tijd diverse  bonden, zoals neutraal, op religieuze grondslag of geografisch gevestigd. Lenie: sinds 1 januari 2015 zijn de laatste twee overgebleven bonden gefuseerd en we hebben eindelijk één bond, al zitten ze nog wel in een gewenningsperiode.

Rien herinnert zich dat DES eind jaren zeventig moeilijkheden kreeg op bestuurlijk vlak en dat het aantal leden sterk terug liep. Jong bloed kwam er niet meer bij. Het was nu geen groepswandelen meer en DES werd een kleine club die wandeltochten organiseerde en zo is het nu eigenlijk nog.

In 1985 nam een Stichtingsbestuur de Jeugd AVD over, aangevoerd door Gerard Luijnenburg, “de zoon van”. Deze stichting organiseert tot op heden de JAVD’s  en ook hier trekt het aantal deelnemers weer aan.

Begin jaren negentig nam DES de Goudse wandeltweedaagse over van de Goudse Sportstichting. Sportambtenaar Jos Kokke, zelf een verwoed wandelaar, had dit opgezet, maar het was duidelijk dat de organisatie beter in handen gelegd kon worden van een wandelsportvereniging, hetgeen geschiedde. Jos is nog steeds betrokken en actief bij DES. De tweedaagse wordt nog steeds gelopen in het eerste weekeinde van juli en wordt veelal gebruikt als voorbereiding op de Nijmeegse Vierdaagse. De afstanden zijn dan ook gelijk, te weten  30 – 40 – en 50 km. Rien is een doorgewinterde Nijmeegse Vierdaagse loper en liep hem inmiddels, bijna zonder onderbreking (met een gebroken been ging het niet en eenmaal werd de loop vanwege de hitte onderbroken) inmiddels 41 keer. In 1973 liep hij voor het eerst mee. Eerder was hij al eens wezen kijken wat het was, want hij kende toen een leuk meisje in Cuijk (doorkomstplaats)  en die komt hij tot zijn genoegen nog dagelijks tegen. Daarna nam hij deel en hij had toen ook een voor de hand liggend logeeradres bij zijn (ton) schoonouders. Na die eerste loop was hij niet alleen nog steeds verliefd op het meisje uit Cuijk, als ook op de Nijmeegse Vierdaagse en hij is daar tot op heden niet mee gestopt. Jaarlijks lopen er 4 tot 5 leden van DES mee, maar wel individueel over de eigen afstand en in het eigen tempo.

 

Bestuursperikelen

Rien, ook lid van de sv Gouda, heeft met penningmeester Ben de Bruijn en Ali van Vugt van die club in 1988 een wandeltocht georganiseerd voor DES, die startte in de kantine van de sv Gouda in het Groenhovenpark. Rien zette het parcours uit. Een jaar later had DES toch weer voldoende mensen beschikbaar om zelf weer lopen te kunnen organiseren. Ook eind jaren negentig was er geen bestuur meer, alleen de heer Britsemmer was eigenlijk nog maar over. Toen kwam Roel van Veen erbij die het een tijdje gedaan heeft en later kwam Nico Broekhuizen over van DVT, waarmee deze bestuurscrisis ook weer bezworen was.

In 2000 werd de heer Britsemmer door de Bond onderscheiden, in april 2001 ontving hij in Huize Gouwestein een Koninklijke onderscheiding uit handen van burgemeester Boone en later dat jaar overleed hij op 91-jarige leeftijd. Tot zijn dood een DES-man; DES was zijn leven. De familie Van der Zaan heeft ook lange tijd een belangrijke rol gespeeld. De heer Aad van der Zaan was tot voor kort penningmeester. Aad en zijn zoon Fred verzorgden parcoursen. Dochter Christine zette het blad “Wandelaartje” op, dat eenmaal per kwartaal verscheen. Na haar verhuizing uit Gouda en het krijgen van kinderen is dit blad in 2008 door Lenie vervangen door een digitale nieuwsbrief, die enkelen ook nog op papier krijgen.

In 2003 werd de heer Broekhuizen voorzitter, in 2004 een jaar opgevolgd door de heer Van Veen, aftredend in 2005. Daarna was de functie vacant tot 2007, maar het ging in de vereniging toch gewoon zijn gangetje, zonder ruzies. In 2007 werd Fred van der Zaan voorzitter en Lenie de Boer werd in 2009 secretaris. Aanvankelijk was ze gevraagd te helpen met de inschrijvingen van tochten en zo rolde ze er in. In 2011 kreeg DES een vrouwelijke voorzitter, mevrouw Ina Fortgens-Weenink. In 2012 trad de heer Aad van der Zaan af als penningmeester (in 2013 werd hij benoemd tot erelid) en hij werd opgevolgd door Eva van der Hoogt. Zo bestaat het bestuur nu uit drie vrouwen. Volgens Lenie gaat dat goed, alleen zou een mannelijke parcoursbouwer in het bestuur een welkome aanvulling zijn. In 2010 wordt er overigens een nieuw, meer gestileerd logo ingevoerd bij het 55 jarig bestaan.

Het wandelen in de huidige eeuw

Het wandelen neemt in deze eeuw weer een vlucht. Mensen worden gestimuleerd weer en meer in beweging te komen en de sport is relatief goedkoop, je hebt er alleen maar een paar goede schoenen voor nodig. Zo wordt de JAVD ook weer populairder, o.a. omdat er veel promotiemateriaal voorhanden is. Ook DES ging weer meer activiteiten ontplooien. Omdat Gouda zo’n mooie binnenstad heeft werd daar een Stadswandeling georganiseerd. De wandeltochten werden normaal gesproken namelijk gehouden buiten de stad, zoals door de polder. De heren Aad en Fred van der Zaan zetten het parcours door de stad uit. In 2005 werd een jubileumtocht gehouden wegens het vijftigjarig bestaan en daarin werd zoveel mogelijk het parcours van de allereerste DES-tocht gevolgd. Een enkel weggetje was er niet meer of sommigen waren inmiddels te gevaarlijk geworden (of verboden voor wandelaars) en er deden toen een kleine 400 wandelaars mee.

De Sinterklaastocht daarentegen werd gestopt, omdat het altijd koud en nat is in die periode en de belangstelling daarom te gering werd. Maar daar staat het nodige nieuwe tegenover. Rien gaat op die dag gewoon ergens anders lopen, dat is het leuke van de vrijblijvende manier van lopen van tegenwoordig, je kan lopen waar en wanneer je wil.

In 2008 wordt de Omloop van de Krimpenerwaard voor het eerst gelopen, een geesteskind van Rien die het bedacht heeft. De idee was nu eens dóór al die dorpen heen te wandelen, in plaats van er altijd langs. In ieder dorp bevindt zich iemand van DES die een stempel met de naam van het dorp op de meegekregen kaart zet. In totaal zijn er 10 stempels nodig en dan krijg je na afloop een medaille. De loop is 55 km. Omdat dit niet voor iedereen te doen is en er daarom een beperkt aantal wandelaars meedoet, is dat relatief erg veel werk voor weinig opbrengst. Daarom wordt sinds 2014 tegelijkertijd de Mini Omloop van de Krimpenerwaard gewandeld met een afstand van 37 km, zodat een groot deel van het parcours drukker bezocht wordt.

In 2012 wordt de “Beweegclub” opgericht, op initiatief van de voorzitter. Er worden in het voorjaar 10 wandelingen gehouden.

Verder is er nu het “Overdag wandelen” georganiseerd door gepensioneerden. Dit gebeurt in samenwerking met de gemeente. Er wordt iedere 1e en 3e woensdag van de maand gelopen. De lopen van DES starten bij het clubgebouw van Vires aan de Calslaan.

Vanwege het 60 jarig bestaan dit jaar, zijn de bestaande wandeltochten wat specialer gemaakt. Zo kreeg men na de 60e paastocht een speciale handdoek (te zien op de achtergrond van de foto’s, links) en was er na afloop van de tweedaagse muziek. In september werd de eenmalige jubileumtocht gehouden, mede gesponsord door de koekjesfabriek van Punselie. Die tocht ging dwars door de bakkerij, waarbij het leuk was om te zien hoe de koekjes gebakken werden en uiteraard was er koffie met een punseliekoekje. De tocht ging op dezelfde manier ook door het pand van outdoorcentrum “Vrijbuiter” heen. Dat sloot zo prima aan bij deze tijd, waar nu eenmaal meer “beleving” gevraagd wordt.

Het wandelen van nu kun je op je eigen manier doen. Er is een harde kern die altijd loopt door weer en wind (zoals Rien), anderen zijn meer mooi weer lopers. Ook zijn er echte wandelfamilies en ontstaan er uit de wandelrelaties soms duurzame relaties. Wie er als eerste binnen is doet er totaal niet toe. Het is een sociale sport, waarin je tot goede gesprekken kunt komen, want je hebt uren de tijd. Sociale verschillen zijn er niet. “Alles” loopt tegenwoordig. Rien vertelt dat het verschil met voetballen is dat dat een competitie is. Bij wandelen verlies je nooit! Als hij zou moéten kiezen, dan koos hij nu voor het wandelen. Lenie: DES is er om de wandelsport in de meest brede zin te promoten.

De toekomst van DES

DES is als enige overgebleven van vele wandelclubs in Gouda en is nu ook een stuk kleiner dan in de jaren na de oprichting, met het accent op het organiseren van lopen, waar individuen en groepjes per loop gebruik van kunnen maken. Lenie denkt dat er wat aan DES  gaat veranderen. Nu zijn er nog 25 leden, waarvan veel op leeftijd. De club zal waarschijnlijk kleiner worden, maar blijft bestaan en de tochten zullen georganiseerd blijven worden. De inkomsten van de vereniging zijn namelijk vooral de inschrijfgelden van de lopen en daar kan de vereniging zich goed van bedruipen. Zo doen er aan b.v. de Paastocht ongeveer 1500 wandelaars mee.

Rien denkt dat er waarschijnlijk een andere organisatievorm zal ontstaan.

Tot slot: persoonlijke hoogtepunten

Voor Rien was dat bijna Ouddorp 2012. Rien had op dat moment namelijk 40.000 km gewandeld, de hele wereld rond dus. Lenie hield daarvoor haar GPS in de gaten en in een weiland op Goeree Overflakkee was het zover. Er ging niet veel door Rien heen op dat moment, maar voor wandelaars is dat toch wel een mijlpaal en hij is er trots op dat bereikt te hebben. Maar het echte hoogtepunt was in Cuijk bij de doorkomst van zijn 40e Nijmeegse Vierdaagse, toen hij van zijn vrouw daar een nieuw T-shirt kreeg met de afbeeldingen van zijn kleindochters er op. Dat heeft indruk gemaakt.

Voor Lenie zijn dat haar wandelingen op haar buitenlandse reizen, dat tilt haar wandelingen naar een andere dimensie, zoals het wandelen in Tibet onlangs, ook spiritueel indrukwekkend.

Hans Walthie dankt zijn gesprekspartners voor het prettige en informatieve gesprek en nodigt de aanwezigen uit tot een afsluitende versnapering in “Kruim”.

(Verslag Hans Sanders)

DES is op 31 oktober 2022 opgeheven wegens een gebrek aan vrijwilligers.

 

 

HET DOEK IS GEVALLEN VOOR DES

(Verscheen eerder in Kontakt/Goudse Post van woensdag 26 oktober 2022)

Ik surf regelmatig naar de websites van de Goudse sportverenigingen. Zo bezocht ik onlangs de website van WSV DES, de wandelvereniging van Gouda en omstreken. En daar las ik tot mijn verbazing: ‘EINDE VAN DES… het doek is gevallen. De komende tijd gaan we de vereniging tot een einde brengen en 31 oktober 2022 is het doek definitief dicht’. Hoe is dit zo ver gekomen. Ik sprak daarover met Lenie de Boer, voorzitter van DES.

Mijn eerste vraag is uiteraard wat de reden is dat DES ophoudt te bestaan. “Er is een gebrek aan opvolging van bestuursleden en vrijwilligers die meehelpen bij de organisatie van wandeltochten. Vrijwilligers voor met name in het veld controleren van routes en pijlen van routes zijn niet te vinden. Bovendien is de administratieve druk vanuit de overheid heel veel voor een kleine vereniging als DES. Afgelopen winter hebben wij onszelf de vraag gesteld: gaan we door met een heel beperkt groepje bestuursleden/vrijwilligers of stoppen we ermee. Kunnen we met zo’n klein groepje vrijwilligers (10 stuks, waarvan 5 bestuursleden) nog de kwaliteit wandeltocht bieden die we willen. Het bestuur kwam tot de conclusie dat we beter konden stoppen. We hebben in 2022 onze aangekondigde wandeltochten nog georganiseerd en zo konden we netjes afscheid nemen van onze wandelaars”. DES heeft het 65-jarig jubileum vanwege de COVID-19 pandemie in 2020 niet kunnen vieren. In 2021 kon dit (uitgestelde) jubileum helaas ook niet worden gevierd. “We hebben de jubileumcadeautjes aan de wandelaars dit jaar, ons laatste jaar, uitgedeeld”.

WSV DES (Door Eendracht Sterk) is opgericht op 22 september 1955 door de heren Britsemmer, Luijnenburg en van der Voorne. Er is in de loop van de 67 jaar heel wat veranderd in de wandelsport en bij DES aldus Lenie de Boer. “In de begintijd van DES werd er nog in groepen gewandeld, in uniform. Dat is volledig verdwenen. De wandelsport van nu en van de jaren 50/60/70 is eigenlijk niet te vergelijken. Een ieder kan tegenwoordig op eigen gelegenheid, alleen of met vrienden/groepjes, wandelen waar men maar heen wil.

De jaren 50/60/70 waren volgens de Boer de meest succesvolle jaren van DES, met o.a. veel leden die aan de Vierdaagse van Nijmegen deelnamen. Van 1960 – 1985 organiseerde DES de Avondvierdaagse van Gouda. De laatste jaren organiseerde DES drie wandeltochten. De oudste en het meest bekend in wandelland is de Paastocht, gehouden op Paaszaterdag en 2e Paasdag. Op deze dagen was ook de Stadswandeling. Voor veel wandelaars een reden om nog eens naar Gouda af te reizen om de stad op het gemak te verkennen. Eind mei was de bij veel wandelaars geliefde Omloop van de Krimpenerwaard. Het eerste weekend van juli was de Tweedaagse, later het Gouds Wandelweekend geworden. In totaal kwamen er jaarlijks zo’n 1200 – 1500 wandelaars naar Gouda om te wandelen, zelfs vanuit België en Duitsland.

DES beschikt(e) niet over een eigen clubaccommodatie. Voor de start/finish van de wandelingen kon gebruik gemaakt worden van de accommodatie van Vires et Celeritas en The Braves. De club heeft ook altijd veel medewerking gekregen van verenigingen met een clubgebouw en horecagelegenheid rondom Gouda.

Het doek is helaas gevallen voor WSV DES. “Tijdens de laatste tochten dit jaar is afscheid genomen van onze wandelaars en is met een barbecue afscheid genomen van onze vrijwilligers”, verzucht de voorzitter. Op 31 oktober 2022 wordt de stekker er uit getrokken. De datum 31 oktober is gekozen omdat dit de ijkdatum van de Koninklijke Wandelbond Nederland is. Het bestuur heeft DES afgemeld bij de KWBN en het lidmaatschap stopt per 31 december 2022.

“Jammer dat het ophoudt, maar het is niet anders“.

Gerrit Schinkel