Door Ton van Wieringen – augustus 2021
Drie wereldrecordhoudsters in Goudsch water
De Goudsche Zweminrichting aan de Houtmansgracht was op 11 en 12 juli 1936 niet alleen het strijdtoneel van het Nederlands Kampioenschap zwemmen en schoonspringen, maar deze titelstrijd gold ook als het Olympisch Kwalificatie Toernooi voor de Spelen van 1936. Beter bekend als de nazi-propagandaspelen van Adolf Hitler.
In het lezenswaardige boek ‘Vergeten Goud’ over de Rotterdamse uitblinkster Rie Mastenbroek (1919 – 2003) en haar turbulente leven komt het Nederlands Kampioenschap in Gouda aan de orde. GZC zorgde voor een perfecte organisatie aan de Houtmansgracht nabij de Blekerssingel.
Na een rattenplaag was de accommodatie met een 50 m bad in 1927 ingrijpend gerenoveerd. Het water in de ‘bak’ kwam via een pijpleiding uit de IJssel.

Op 11 en 12 juli 1936 was het nat en koud. De watertemperatuur was in ieder geval niet hoog. De vele kranten uit Nederland en Nederlands Indië die over het aansprekende evenement berichtten, maakten melding van ‘zwaar water’. Waardoor niet de gehoopte records werden gebroken. Ondanks het niet al te goede weer was de tribune vol bezet. Er was geen plaatsje meer te vinden. Gouda deed zijn naam als zwem- en polostad eer aan. De KNZB liet de titelstrijd elk jaar in een ander zwembad organiseren om de zwemsport overal te propageren. Het uitgebreide, interessante programma werd afgesloten met een officieuze interland tussen Nederland – onder de naam De Kikvorschen – en België. Nederland won met 3-1.
Drie wereldrecordhoudsters kwamen aan start in Gouda: Willy den Ouden, Rie Mastenbroek en Tini Wagner. De drie sterren maakten vooral indruk tijdens de 100 m vrije slag. Dagblad De Tijd vermeldt: ‘Tusschen de grote drie ontspon zich een felle strijd. Willy den Ouden keerde na 50 meter als eerste, terwijl Rie Mastenbroek en Tiny Wagner ongeveer gelijk lagen. Rie Mastenbroek kwam toen krachtig opzetten en in het duel tussen haar en Willy raakte Tiny Wagner achter. In de laatste 25 meter ging Rie Mastenbroek zoo fel naar voren, dat zij haar rivale met 0,6 sec wist te kloppen en daarmede kampioene op dezen belangrijken afstand werd.’ Mastenbroek won ook de 100 m rugslag en de 3 x 50 m wisselestafette met haar Rotterdamse club ODZ.

Drie weken later, van 1 tot 16 augustus vonden de Spelen plaats in Berlijn. Mastenbroek haalde goud op de 100 m vrije slag, de 400 m vrije slag en de 4 x 100 m vrije slag estafette met Willy den Ouden, Jopie Selbach en Tiny Wagner. De 100 m rugslag besloot ze met zilver. Geen enkele vrouwelijk sporter had tot 1936 zoveel succes tijdens de Spelen. Grootscheepse huldigingen volgden elkaar op. Mastenbroek en ook haar altijd opvallend (luidruchtig) aanwezige trainster ‘Ma’ Braun werden van hot naar her gesleept. Iedereen wilde een handtekening van Rie. De ‘Keizerin van Berlijn’ was haar bijnaam.

Na de oorlog raakte ze echter in de vergetelheid. De Spelen van 1936 werden beschouwd als een gigantische propagandastunt waarmee Hitler en Goebbels de wereld zand in de ogen hadden gestrooid. Mastenbroeks topprestaties kregen hierdoor jarenlang nauwelijks waardering meer. Dit in tegenstelling tot de – eveneens – gouden atlete Fanny Blankers – Koen die in Londen (1948) vier keer de beste was. Ter gelegenheid van haar 100e geboortedag in 2019 kreeg het wedstrijdbad van Zwemcentrum Rotterdam de naam van Rie Mastenbroek, nadat in Amsterdam, Hellevoetsluis, Arnhem, Dordrecht en Haarlem een straatnaam naar haar werd genoemd.